Interview met Leo Hartveld, bestuurder sociale zekerheid FNV:

Eind vorig jaar voerde FNV een kwalitatief onderzoek uit onder 290 personen die ervaringen met de WIA hebben. In het onderzoek werd ook stilgestaan bij de rol van arbeidsdeskundigen. Leo Hartveld: 'Wat opviel is dat ruim 70 procent van de respondenten van mening was dat arbeidsdeskundigen genoeg tijd uittrokken tijdens de beoordeling. Daar staat echter tegenover dat bijna de helft van de respondenten vond dat arbeidsdeskundigen onvoldoende kennis hadden over de betreffende ziekte of handicap in relatie tot de mogelijkheden voor wat betreft werk. Dat vind ik zorgelijk.'

Door: Herman Klein

Hartveld benadrukt dat het onderzoek was opgezet als 'meldweek'. Dat wil zeggen dat respondenten werden opgeroepen om hun ervaringen met de WIA, zowel positief als negatief, met FNV te delen. Hartveld: 'In die zin zijn de resultaten misschien een beetje gekleurd. Het is echter duidelijk dat er bepaalde trends en tekortkomingen zijn te signaleren. Er komen nog steeds teveel mensen niet aan het werk en veel mensen raken financieel in de problemen. Van de mensen die gereageerd hebben tijdens de meldweek, en die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn verklaard, heeft 80 procent het werk (nog) niet hervat. We zullen onze bevindingen en een aantal aanbevelingen dan ook aanbieden aan de Tweede Kamer en aan UWV'.

Medische kennis
Is de kritiek dat arbeidsdeskundigen onvoldoende stilstaan bij medische achtergronden niet deels verklaarbaar? De WIA impliceert immers vooral dat de arbeidsdeskundige vóóruit kijkt. De focus ligt op wat nog wél kan. Uitgebreid terugblikken is dan niet vanzelfsprekend. Hartveld: 'Dat klopt. Maar het is wel de kritiek die we vaak horen. Ik realiseer mij ook dat juist arbeidsdeskundigen vaak degenen zijn die het slechte nieuws mogen vertellen. En die hebben het dan natuurlijk al gauw gedaan. Een arbeidsdeskundige moet zich daarom heel bewust zijn van de impact van zijn rol. Duidelijke communicatie, ook over de consequenties van de functionele beperkingen en resterende mogelijkheden, is daarin essentieel.'

Geen werk
Welke overige conclusies konden uit het onderzoek worden getrokken? 'Wat in ieder geval duidelijk is geworden is dat de wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) zijn naam geen eer aan doet', aldus Hartveld. 'Van de mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn verklaard heeft 80 procent het werk (nog) niet hervat. Ook geeft ruim driekwart van de gedeeltelijk arbeidsongeschikten aan er op inkomen op achteruit te zijn gegaan. Dat wordt nog erger zodra de loongerelateerde WGA uitkering afloopt. Verder valt op dat er binnen de organisatie vaak wel werk is volgens de werknemers, maar dat van die mogelijkheid onvoldoende gebruik wordt gemaakt. Met name voor werknemers die minder dan 35 procent arbeidsongeschikt zijn zouden werkgevers, UWV, CWI en reïntegratiebureaus meer inspanningen moeten verrichten om hen aan het werk te houden.'

Aanbevelingen
Welke aanbevelingen doet FNV aan de politiek? Hartveld: 'Wat FNV betreft is de WIA aan een grote reparatiebeurt toe. In sommige opzichten voldoet de wet gewoon niet. Het aangescherpte schattingsbesluit is bijvoorbeeld veel te rigide. Dat moet worden teruggedraaid. Meer dan 85 procent van de volledig arbeidsongeschikten, die niet duurzaam arbeidsongeschikt zijn verklaard, geeft aan dat hun gezondheidsituatie onveranderd of verslechterd is. Het duurzaamheidscriterium van de IVA wordt dus veel te streng toegepast. Maar ook de methode om tot een beoordeling te komen moet veel soepeler. Deze is nu veel te theoretisch. Met name mensen met moeilijk objectiveerbare aandoeningen vallen nu regelmatig buiten de boot.
Een ander belangrijk punt is dat de WGA zou voorzien in een loongerelateerde uitkering voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten. De bepaling waardoor deze uitkering na verloop van tijd wordt omgezet in een minimumuitkering moet dus worden afgeschaft.'

Deskundigenoordeel
Welke verbeterpunten ziet hartveld voor UWV en CWI? Hartveld: ' Wij zouden graag zien dat UWV en CWI beter gaan samenwerken. Vanuit de Stichting voor de Arbeid zijn we daarover ook al met hen in gesprek. We proberen opbouwend kritisch te zijn en samen het proces te verbeteren. Daarin ligt ook een rol voor de vakbeweging, in het bijzonder op het gebied van informatievoorziening. We zien dat er ten aanzien van de Wet Poortwachter nog steeds een hoop onduidelijkheden bij werknemers zijn. Daar moeten we wat aan doen. UWV en CWI zouden wat ons betreft ook hun activiteiten en processen beter op elkaar af moeten stemmen. Voordat tot ontslag wordt overgaan moet bijvoorbeeld aantoonbaar hoor en wederhoor zijn toegepast. Een ander belangrijk punt is het deskundigenoordeel. Dat wordt nu volstrekt onderbenut. UWV zou daar pro-actiever mee om moeten gaan. Ik zie daar ook een grotere rol voor arbeidsdeskundigen. Juist zij zouden in staat moeten zijn om al vroeg in het proces werkgevers en werknemers te adviseren en te begeleiden. Het doel van de WIA was om mensen aan het werk te houden en te krijgen. Maar dan moeten de hulpmiddelen die daarvoor zijn ontwikkeld wel goed benut worden.'