Interview met Magda Berndsen, korpschef politie Fryslân:

Als korpschef van de politie Fryslân is Magda Berndsen in de Raad van Hoofdcommissarissen verantwoordelijk voor de portefeuilles Integriteit, Diversiteit en Discriminatie. In die hoedanigheid is zij nauw betrokken geweest bij de landelijke implementatie van 'Code Blauw', de beroepscode van de Nederlandse politie. Magda Berndsen: 'Integriteit is intrinsiek. Dat kun je niet leren. Je bent integer of je bent het niet.'
Magda Berndsen is geen typische politievrouw. Zij is niet uit de politieorganisatie voortgekomen maar heeft na jarenlange ervaring in het openbaar bestuur de overstap gemaakt naar de politie. Na tien jaar burgemeesterschap in onder meer de gemeente Beverwijk trad zij in 2000 aan als districtchef en plaatvervangend korpschef van politiekorps Gooi- en Vechtstreek. Inmiddels is zij één van de drie vrouwelijke korpschefs van Nederland. Berndsen: 'Vanuit mijn rol als burgemeester zat ik al in een gezagspositie naar de politie toe. Ik merkte echter dat het daadwerkelijke politiewerk mij enorm trok. En vanuit mijn HRM achtergrond heb ik ook affiniteit met zaken als ethiek en integriteit.'

Code blauw
Sinds 2007 hanteert de Nederlandse politie een beroepscode, Code Blauw. Hoe is deze code tot stand gekomen? Berndsen: 'De beroepscode zoals die er nu ligt is het resultaat van een zorgvuldig proces. Diverse landelijke werkgroepen, o.a. op het gebied van communicatie en HRM, hebben zich met de vraag beziggehouden hoe integriteit beter verankerd kan worden in de politieorganisatie. Het groeidocument leidde uiteindelijk tot een handzaam boekje waarin zeven richtinggevende waarden staan geformuleerd: Respect, Transparantie, Verantwoordelijkheid, Betrokkenheid, Betrouwbaarheid, Rechtvaardigheid en Balans. Dit boekje is verspreid onder alle politiemedewerkers en wordt tijdens de beëdiging aan nieuwe medewerkers overhandigd.'
Wat is het doel van Code Blauw? 'Naast een houvast is Code Blauw vooral een instrument om met elkaar de dialoog aan te kunnen gaan. De beroepscode vraagt van professionals dat zij over hun gedrag nadenken.'

Eigen invulling
Hoe gaat dat in de praktijk in zijn werk? Berndsen: 'De beroepscode wordt 'top down' opgelegd en tegelijk wordt Code Blauw in de vorm van handzame boekjes 'buttom up' onder alle medewerkers verspreid. De bedoeling is dat de korpsen op hun eigen manier de code implementeren. In hun eigen tempo en passend binnen de ontwikkelingen waar een korps in zit. We willen dat leidinggevenden en uitvoerenden met elkaar het gesprek aangaan over de wijze waarop zij invulling moeten geven aan de richtinggevende waarden. Die kunnen namelijk voor ieder korps en zelfs voor iedere medewerker verschillend zijn. In Friesland hebben wij bijvoorbeeld het programma Professioneel Kompas. Daarin staat de bejegening van de burger door de politie centraal. Wat vindt de burger van ons gedrag en wat kunnen wij daarvan leren? De richtinggevende waarden uit Code Blauw zijn in dit programma een belangrijk uitgangspunt geworden.'

Top down
Waarom wordt de beroepscode 'top down' opgelegd? Is er niet geluisterd naar de werkvloer bij het opstellen van de code? Berndsen: 'Integendeel. Er is lange tijd zeer uitvoerig stilgestaan bij alle ideeën die in de organisatie leefden. Al gauw bleek echter ook dat het onmogelijk is om rekening te houden met alle aspecten van het politiewerk. De diversiteit van het politiewerk en de omstandigheden waarin dat werk wordt verricht is veel te groot. Een buttom up benadering zou gestrand zijn in oeverloos gepraat. Er is daarom bewust gekozen voor richtinggevende waarden. De invulling daarvan kan verschillen. Bovendien ziet de Raad van Hoofdcommissarissen de beroepscode vooral als een werkgeversvisie. Het is de taak van de werkgever om medewerkers zodanig te faciliteren dat die visie realiteit kan worden. En in dat licht is Code Blauw ontstaan. Het is een instrument dat de politiemedewerkers kan helpen.'

Geen gedragscode
Een beroepscode is geen gedragscode. Wat is het verschil? Berndsen: 'Een gedragscode is normatief schrijft voor hoe iemand zich hoort te gedragen. Een beroepscode is niet normatief en appelleert aan de professionaliteit van professionals. Het dwingt professionals om na te denken over hun eigen gedrag. We spreken daarom ook van richtinggevende waarden.'
Waarom kiest de politie niet voor een gedragscode? 'Ik denk dat een normatieve, statische gedragscode nooit echt succesvol kan zijn, in geen enkele organisatie. Wanneer iemand zich immers echt niet aan de regels houdt komt het strafrecht om de hoek kijken. Maar in al die andere gevallen blijkt de interpretatie vaak cruciaal te zijn. Gedrag is moeilijk absoluut te meten. Er is altijd sprake van omstandigheden, het is nooit zwart-wit is. Wie dat niet zo ziet impliceert dat gedragsregels statisch zijn. Maar dat kan volgens mij nooit het geval zijn, de maatschappij verandert immers continue. En het handelen van professionals dient dan mee te veranderen. Dat geldt zeker in de politiepraktijk.'
Dus politiemedewerkers kunnen niet op hun gedrag worden aangesproken? 'Natuurlijk wel. Maar daarvoor hebben wij de BARP, het Besluit Algemene Rechtspositie Politie. Wanneer een politiemedewerker zich niet aan die regels houdt wordt onderzoek gedaan en kunnen er vervolgens disciplinaire maatregelen volgen.'

Hyves
U geeft aan dat de beroepscode een dynamisch karakter heeft. Kunt u daar een voorbeeld van geven? Berndsen: 'Een goed voorbeeld is internet. Jongeren, en ook jonge agenten, maken veel gebruik van sociale netwerken zoals Hyves. Het is natuurlijk onzin om dat te gaan verbieden. Maar wat we wel moeten doen is politiemedewerkers bewust te maken van hun handelen. Stellen ze zich niet te kwetsbaar op als hun personalia makkelijk op internet zijn te achterhalen? Zijn ze dan niet juist te transparant? Door hier met elkaar over te praten creëer je bewustwording. De richtinggevende waarden van Code Blauw worden op deze manier dus ingevuld aan de hand van actuele trends en ontwikkelingen. '